logo

Efektywna nauka, teoria i praktyczne metody

Spis Treści

"Ten wie wystarczająco dużo, kto wie jak się uczyć." – Henry Adams

Wstęp

Opisane tu metody mogą zadziwić. Mogą być pomocne w życiu. Nie ma tu jednak metod, dzięki którym wiedza "sama będzie wchodzić do głowy". Takie metody nie istnieją. Skupienie i wysiłek mentalny podczas nauki są niezbędne, a efekty są proporcjonalnie do tego jak się przyłożymy. Można jednak nasz wysiłek uczynić minimalnym przy zachowaniu maksymalnej skuteczności nauki i zapamiętywania – i o tym będzie tu mowa.

Czego można się spodziewać po lekturze tej strony?

Teoria

Na początek odrobina teorii – pomoże zrozumieć metody szybkiej nauki.

Wszystko zaczyna się i kończy w naszym mózgu – miliony szarych komórek zwanych neuronami przetwarzają rzeczywistość, którą odbieramy zmysłami. Neurony, połączone między sobą i wymieniające się informacjami, sprawiają że myślimy, zdajemy sobie sprawę ze świata nas otaczającego, z własnego istnienia, pamiętamy epizody z przeszłości.

W neuronach przechowywana jest nasza wiedza. Nasza pamięć jest zorganizowana inaczej niż cyfrowa pamięć komputerów. Każda informacja, jaką pamiętamy, jest pamiętana przez różne neurony, dużą ich ilość, czasem nawet w różnych obszarach mózgu (np. jedna część mózgu pamięta co ktoś do Ciebie powiedział, druga jaką wtedy intonacje głosu miała dana osoba, trzecia część mogła zapamiętać jakie wtedy miałeś emocje). Żadna informacja nie ma swojego konkretnego "adresu", pod którą można ją znaleźć.

Nie mamy ponumerowanych obszarów pamięci, a każda informacja jest pamiętana przez mózg w dość rozmyty sposób: informacje uporządkowane są skojarzeniami, a struktura uporządkowania wygląda trochę jak sieć pająka. Mózg (podświadomość) nie szuka informacji pod konkretnym adresem, lecz przechodzi od skojarzenia do skojarzenia, zmierzając do szukanej informacji. Jesteśmy w stanie łatwo przypomnieć sobie informacje, o której przed chwilą myśleliśmy (przejście do węzłów "sieci pamięci" odpowiadających za to co przed chwilą myśleliśmy jest szybkie). Mózg "optymalizuje" dostęp do ważnych informacji (tych, do których sięgamy często) i tych, do których sięgnęliśmy niedawno. Optymalizacja polega na tym, iż im częściej przecieramy jakiś szlak naszej "sieci pamięci" tym łatwiej (i szybciej) nasz mózg będzie w przyszłości poruszał się tym szlakiem.

Jak mózg zapamiętuje informacje? Tak samo jak potem wyszukuje i przypomina informacje: poprzez skojarzenia. Przypominając sobie jakąkolwiek informacje używamy skojarzeń. Gdy chcemy sobie przypomnieć co jedliśmy na obiad: kojarzymy fakty, przechodząc od jednego skojarzenia do drugiego – myślimy o tym co pamiętamy: czas obiadowy, kuchnia, talerz, widelec, i... bingo! Po skojarzeniu wszystkiego co się wiąże z obiadem, nasz mózg doszedł do informacji, która miała być przypomniana – "co jedliśmy na obiad?". Ta informacja "sama doszła" do naszej świadomości gdy tylko pomyśleliśmy o tym co kojarzy się z obiadem: o tym czym jedliśmy obiad, w jakim otoczeniu, itp. Co się przez ten czas działo w mózgu? Podświadomość szukała danej informacji w naszych komórkach. Przechodząc od jednego skojarzenia do drugiego, doszła do szukanej informacji.

Zapamiętywanie poprzez skojarzenia odbywa się w podświadomości. Szczególnie dobrze kojarzą nam się obrazy, dźwięki, zapachy – to z czym ludzkość spotyka się od zawsze. Słabo kojarzymy tekst z podręcznika, szczególnie taki bez obrazków. Ewolucja wykształciła naszą pamięć do pamiętania tego co spotykaliśmy w naszym otoczeniu. Do przeżycia potrzebowaliśmy pamiętać jak wyglądały niebezpieczne dla nas zwierzęta, jakie dźwięki wydawały, jak pachniały trujące rośliny. Mnemotechnika to sztuczki pozwalające efektywnie skojarzyć to co trudno jest nam naturalnie zapamiętać (np. tekst, numery) z tym co zapamiętujemy łatwiej (obrazy, dźwięki). Poznanie jak działają pomoże nam ujrzeć jak na co dzień możemy efektywniej zapamiętywać – aktywnie wymyślając skojarzenia pomiędzy tym co już pamiętamy, a tym co chcemy zapamiętać.

1. Mnemotechnika (gr. 'mneme' = 'pamięć')

To, że pamięć działa poprzez skojarzenia wiemy nie od dzisiaj. Tzw. mnemotechniki były już znane starożytnym Grekom. Grecy lubili się tymi sztuczkami popisywać – zapamiętując bez problemu nawet kolejność kilku talii kart.

Prosty przykłady: przypuśćmy, że masz zapamiętać nr kodu pocztowego: 56-789. Czy będziesz mieć problemy z zapamiętaniem tego numeru? Pewnie nie, jeśli tylko skojarzysz: 5, a każda następna cyfra jest o 1 większa. W mnemotechnice chodzi o dostrzeżenie łatwej do zapamiętania zależności pomiędzy informacją, którą już pamiętasz, a tą którą chcesz zapamiętać. Sęk, w tym aby zależność była łatwiejsza do zapamiętania niż docelowa informacja do zapamiętania: wtedy mimo, że "nie pamiętasz" tego co masz pamiętać, jesteś w stanie przypomnieć sobie szybko tę informacje korzystając z zapamiętanej zależności. Rzadko znajduje się zależność tak oczywistą jak "każda następna cyfra jest o jeden większa"; zwykle zależności są (z pozoru) skomplikowane. Mnemotechniki to zbiór gotowych technik, które ułatwiają wymyślanie takiej zależności do wielu informacji.

Łańcuchowa metoda skojarzeń

W tej metodzie kojarzysz ze sobą kolejne pozycje, zwykle używając wymyślonej, zabawnej historii. Jeśli np. masz zapamiętać jakiś ciąg elementów, szczególnie w odpowiedniej kolejności, to ta metoda jest odpowiednia.

Przykład:
Załóżmy, iż masz zapamiętać następującą listę zakupów: chleb, jajka, masło, pomidory, mleko.
Jak szybko zapamiętasz tę listę? Jaką będziesz mieć pewność, że wszystko sobie przypomnisz jutro? Za tydzień? Dzięki tej metodzie szansa na przypomnienie znacznie się zwiększy. Pamiętajmy: skojarzenia. Aby wymyślić dobre skojarzenia potrzebna jest wyobraźnia. Skojarzenia – wyobrażenia wykorzystujące wszystkie zmysły (wzrok, słuch, węch, dotyk) i te skojarzenia, które są zabawne, przesadzone, niezwykłe, dziwne – są dobre, bo zapadają w pamięci.

A więc zaczynamy z naszym przykładem:

Pierwszy mamy chleb. Wyobraź sobie, że wchodzisz do sklepu spożywczego. Pierwsze co rzuca się w oczy to dostawa świeżego chleba. Czujesz jego zapach, wyobrażasz sobie jaki musi być smaczny. Dostawca, niezdarnie przeciągając skrzynie z pieczywem, zahacza o półkę, na której znajdują się jajka... i tak! oczywiście – wszystkie spadają rozbijając się! Powstaje przy tym duży hałas (aż bolą Cię od niego uszy) i zamieszanie w sklepie. Jedno jajko rozbiło się na bucie chłopca, który stał akurat przy kasie i trzymał w ręku masło. Chłopak się zdenerwował, rzucił masło na podłogę... masło rozwaliło się robiąc jeszcze większy miszmasz. Podłoga wysmarowana jajkami i masłem była bardzo śliska. Sprzedawca próbując podejść, aby zrobić porządek, pośliznął się...
spróbował się złapać półki z pomidorami... lecz była zbyt słabo przymocowana i zleciała, a pomidory wysypały się mu na głowę robiąc na niej zupę pomidorową.
W tym momencie jakiś chłopiec wbiegł do sklepu i zapytał w pośpiechu "czy jest mleko?", po chwili zauważył całą tę dziwną sytuacje i się roześmiał.

Ta historia była "głupia", nierealna, zwariowana, zabawna, niezwykła, dziwna (zupełnie jak sen) – zapadająca więc łatwo (i na długo) w pamięci. Jeśli tylko będziesz w stanie przypomnieć sobie tę historię, przypomnisz sobie również wszystkie pozycje, które były do zapamiętania. Pomyślisz pewnie, że to jest sposób dookoła. Ale działa!

Często lepiej wymyślić głupią historyjkę, poświecić trochę więcej czasu, ale dzięki tej historyjce skojarzyć lepiej to co masz zapamiętać, niż próbować bezmyślnie-tradycyjnie powtarzać informacje, które masz zapamiętać. Zapamiętywanie poprzez świadome wymyślanie skojarzeń z czasem staje się naturalniejsze, historyjki nie muszą być wymyślne, a przebiegnięcie ich w myślach może trwać zaledwie kilka sekund.

Zapamiętywanie długich liczb

Numery telefonów, PIN, adresy, kody, daty, itd. – czy nie wspaniale byłoby móc to wszystko pamiętać z łatwością zapamiętania powyższej historii z chlebem i jajkami? Można! Trzeba tylko wymyślić, zapadające w pamięć, skojarzenia pomiędzy liczbami, a czymś co zapamiętujemy łatwiej niż liczby.

Aby łatwo zapamiętywać liczby, należy wpierw zapamiętać "alfabet kodów", który jest poniżej. Każdej cyfrze od 0 do 9 odpowiada pewna spółgłoska. Gdy tylko będzie trzeba zapamiętać jakiś numer, przekształcisz go w podane spółgłoski, dodasz samogłoski i będziesz mieć wyraz, najlepiej rzeczownik, który będziesz mógł sobie wyobrazić, skojarzyć w jakieś historii – dzięki czemu łatwo zapamiętać. W efekcie łatwe zapamiętywanie liczb, o dowolnej długości, będzie równie łatwe jak wymyślanie zabawnych historyjek.

"Alfabet kodów" (używany od wieków, nie jest wymyślony przeze mnie):

1t, d
2n
3m
4r
5l
6j, c
7k, g
8f, w
9p, b
0z, s

W kodzie występują tylko spółgłoski. Samogłoski (i typowo polskie spółgłoski, np.: sz, ś, ć) nie będą niosły ze sobą informacji o numerze, lecz będą "wypełniaczem" potrzebnym aby utworzyć wyraz.

Jak łatwo zapamiętać ten "alfabet"? Możemy posłużyć się skojarzeniami, np. t i d mają pojedynczą pionową kreskę, więc reprezentują cyfrę 1. Inne pomocne skojarzenia znajdziesz poniżej, ale możemy wymyślić własne.

numerlitera/dźwiękpomoc z zapamiętaniu
1t,dt ma jedną pionową kreskę
2nn ma dwie pionowe kreski
3mma trzy pionowe kreski
4rr jest głoską wyrazu "cztery"
5lrzymskie 50 = L
6j,codwrócone J wygląda jak 6
7k,gwyobraź sobie K narysowane z dwóch siódemek
8f,wzakrzywiona f ma dwie pętle jak
9p,bodwrócone P wygląda jak 9
0z,swyraz "zero" zaczyna się na Z

Cóż teraz począć z tym kodem? Załóżmy, iż mamy zapamiętać liczbę "49"; jest to sala w jakiej będzie wykład. Najpierw kodujemy 49 na literki kodu:

4 = r
9 = b lub p (wybieramy sobie literę, która bardziej będzie pasować)

A więc mamy r i b lub p. Dodajemy teraz jakieś spółgłoski aby utworzyć z tego wyraz, najlepiej rzeczownik, abyś móc sobie daną rzecz wyobrazić, a wiec łatwo skojarzyć. Np. RyBa. Teraz kojarzymy rybę z salą, w której będziemy mieć wykład. Np. wyobraźmy sobie, że w danej sali wykładowej jest gadająca, złota ryba. Gdy tylko pomyślimy o sali wykładowej, przypomni się nam pewnie ryba, a wyraz ryba łatwo rozkodujemy na liczbę 49.

50 liczb, zakodowanych na przykładowe wyrazy, które łatwo skojarzyć:

1 - Duch11 - TaTa21 - NiT31 - MaTa41 - RaDio
2 - Nóż12 - TiNa22 - NeoN32 - MiNa42 - RaNa
3 - Mysz13 - TaMa23 - NeMo33 - MaMa43 - RaMa
4 - R14 - TiR24 - NoRa34 - MuR44 - RuRa
5 - Liść15 - TaLerz25 - NiL35 - MoL45 - RoLa
6 - J16 - TaCa26 - NoC36 - MaJa46 - RaCa
7 - Kość17 - ToGa27 - NoGa37 - MaK47 - RaK
8 - Wąż18 - ToFfi28 - NaWa38 - MeWa48 - RaFa
9 - Pszczoła19 - DąB29 - NieBo39 - MaPa49 - RyBa
10 - Tezeusz20 - NoS30 - MeSa40 - RoSa50 - LiS

Nie trzeba uczyć się powyższej tabelki na pamięć, jest ona po to aby pokazać jak można zakodować kolejne liczby na wyrazy. Możemy znaleźć inne wyrazy, które nam będą lepiej zapadały w pamięci. Choć wyraz można utworzyć sobie też na poczekaniu, to warto pamiętać przynajmniej pierwszych kilkanaście wyrazów, które najczęściej się używa, gdyż wymyślanie wyrazów zajmuje trochę czasu.

Przykładowo mamy zapamiętać numer: 15395781. Znalezienie wyrazu zawierającego w kolejności spółgłoski t/d, l, m, p/b, l, k/g, f/w, t/d jest raczej niemożliwe lub przynajmniej trudne. Tak długie liczby należy rozbić na mniejsze. Np. 15-395-781. Teraz trzeba znaleźć trzy wyrazy. Jeśli będzie trudno – zawsze można podzielić numer w inny sposób, np. 153-95-7-81.

Pierwszy (15) ma mieć spółgłoski t/d, l. Hmm, chwila myślenia... (lub spojrzenie na tabele powyżej) i mamy np. TaLerz.
Następny wyraz, do liczby 395: m, p/b, l ?
Np. mebLe.

781= k/g, f/w, t/d ?
Np. kwiat.

Zadaną liczbę zakodowaliśmy jako talerz, meble, i kwiat. Teraz należy wymyślić jakieś skojarzenie tych trzech rzeczowników. Np. wyobraźmy sobie latający po pokoju talerz, który kręcąc piruety, nie wyrobił się, wpadł na meble, i... się stłukł! Starajmy się przy tym, by ta scena była jak najbardziej "żywa" – wyobraź sobie dźwięk rozbijanego talerza, zapach mebli, itp. – więcej skojarzeń i użycia zmysłów w wyobraźni sprawi, że lepiej zapamiętamy daną scenę.

A co z ostatnim wyrazem? Kwiat. Możemy wyobrazić sobie kwiaty, które widząc rozbity talerz tak się przeraziły, że wypadły z wazonu ("poczujmy" zapach kwiatów, usłyszmy i może nawet poczujmy na spodniach, wylaną z wazonu wodę! – to pomoże w zapamiętaniu).

"Dobre pomysły nie są przyswajane samoczynnie.
Muszą być wdrażane w praktykę z nieustraszoną cierpliwością."

– Adm Hyman Rickover

Czy jesteś teraz w stanie przypomnieć sobie powyższą historię, a przynajmniej ich głównych "bohaterów"? Jeśli tak, to gratuluje, zapamiętałeś właśnie liczbę 15395781, gdyż "TaLerz" rozkodujesz sobie na liczbę "15", MeBLe na "395", a KWiaT na "781".
15-395-781 = 15395781.

Jaka lekcja z tego wynika, jakie praktyczne korzyści? Przy zapamiętywaniu numerów – duże. Często jednak mamy do zapamiętania inne informacje: relacje, historie, dziwne nazwy. Jak sobie radzić z nimi?

Należy szukać skojarzenia pomiędzy informacjami już pamiętanymi, a informacją do zapamiętania.

Trudno zapamiętać dziwne nazwy? Np. słówka obcego języka? Trzeba sprytnie dobrać skojarzenia. Skojarzenia czasem są oczywiste (ang. computer, to polski komputer; telephone to polski telefon) i nie mamy problemu z zapamiętaniem takiej informacji, ponieważ naturalnie kojarzy się ona z informacją, którą już pamiętamy. Problem pojawia się gdy nowa informacja nijak ma się do tego co już pamiętamy. Np.:

Czy istnieje inny sposób zapamiętywania niż skojarzenia? Nie. Skojarzenia to jedyny sposób w jaki mózg zapamiętuje nowe informacje.

Nawet gdy próbujemy bezmyślnie powtarzać jakąś informacje (próbując w ten sposób ją zapamiętać) to zapamiętujemy ją w końcu, ponieważ tworzy się jakieś skojarzenie (nawet poza naszą świadomością, nie musimy być świadomi skojarzeń). Wiedząc jak działa pamięć możemy świadomie wymyślać te skojarzenia – w efekcie zapamiętując szybciej i skuteczniej. Nie martwmy się, że poświęcamy więcej czasu na wymyślenie skojarzenia niż na powtórzenie informacji kilka razy. Jeśli chcemy zapamiętać na dłużej, to czas zainwestowany w wymyślenie skojarzenia pewnie się zwróci.

Dostaje sporo pytań – o przykłady. Jak konkretnie zapamiętywać fakty? Jak uczyć się historii, a jak biologii? itd. Nie ma uniwersalnej recepty na każdy przedmiot, a ja nie znam wszystkich możliwych mnemotechnik aby doradzić najlepszą. Poza tym – każdy z nas jest inny. Niektórzy z nas mają lepszą pamięć wzrokową, inni słuchową, jeszcze inni mają dobrze wykształcony zmysł dotyku i zapamiętują dobrze wrażenia dotyku. Co prawda nie należy ograniczać się do jednego zmysłu – im więcej zmysłów jest użytych w wyobraźni tym lepsze skojarzenia, to powinniśmy brać pod uwagę (przy wyborze mnemotechniki i skojarzenia) bodźce, które pamiętamy najlepiej. Jeśli nie wiesz jakie skojarzenie wymyślić do danego pojęcia – spróbuj wymyślić skojarzenie choć do części wyrazu lub chociaż wyobrazić sobie pojęcie. Skojarzenia nie muszą być najlepsze możliwe, a wręcz nie powinny być, bo zbyt dużo czasu zajmowałoby szukanie perfekcyjnych skojarzeń i w efekcie nie byłoby oszczędności czasu na zapamiętaniu. Szybko znalezione skojarzenie jest zwykle dobrym kompromisem zajmującym mało czasu na wymyślenie, a ułatwiającym zapamiętanie. Np.: erystyka oznacza sztukę doprowadzania sporów do korzystnego rozwiązania; chcąc zapamiętać co znaczy erystyka możemy wyobrazić sobie warczenie w kłótni, errrry, i "stykanie" dwóch desek oznaczające zgodę (erystyka). Skojarzenia jakie będą nam czasem przychodzić do głowy mogą wydawać się "głupie", irracjonalne – one jak najbardziej są dobre.

Jeśli mamy zapamiętać, iż ang. clock znaczy zegarek i nie mamy pomysłu na skojarzenie. Nie wymyślajmy skojarzenia na siłę. Postarajmy się chwilkę "nie myśleć" – skojarzenie może pojawić się samo. Możemy posłużyć się też uniwersalną metodą:

wyobraźmy sobie wielki zegar, z wszystkimi jego szczegółami. A na nim niezwykły napis, ułożony np. z bananów, "Clock".

Jeśli te wyobrażenie będzie wystarczająca silne, to skojarzenie również będzie trwałe. Na myśl "Zegar?" przypomnimy sobie ten niezwykły, wyobrażony zegarek, po czym odczytamy z niego śmieszny, bananowy napis "Clock". Nie zawsze więc trzeba wymyślać skojarzenie w historyjce (nie zawsze się da, nie zawsze jest to opłacalne czasowo), w podobieństwie pisowni czy brzmieniu wyrazów. Często szybka improwizacja jest dobrym sposobem – bawienie się w wyobraźni dwoma pojęciami do zapamiętania – kojarząc je w swobodnych wyobrażeniach.

Początkowe skojarzenia-historyjki-wyobrażenia z czasem przestają być potrzebne do przypomnienia sobie informacji – gdzieś w mózgu tworzy się bezpośrednie skojarzenie (zegarek ↔ clock). My z początku używamy wyobraźni i skojarzeń "dookoła" by pomóc z początkowym skojarzeniem.

Dobrze jest też starać się wzbudzić w sobie emocje podczas kojarzenia faktów – emocje pomagają zapamietywać. Emocjonalna historyjka, czy wesołe, śmieszne skojarzenie będzie skuteczniej zapamiętane.

Znajomość działania pamięci jest kluczem do efektywnej nauki. Skojarzenia, które nie są przez nas używane, są zapominane. Im mniej ważne dla nas skojarzenie (oraz im mniej emocji wzbudza i mniej zmysłów angażuje) i im rzadziej jest wspominane, tym szybciej je zapominamy. Analogicznie: Przypominanie powoduje wzmocnienie skojarzenia, a więc przypominanie danej informacji powoduje, że daną informację lepiej pamiętasz.
Najbardziej efektywna powtórka to taka, podczas której sami próbujemy przypomnieć sobie informacje. Przypominanie polegające na otwarciu zeszytu i biernym przeglądaniu notatek jest łatwe i nie wymaga dużego wysiłku, ale nie daje najlepszych efektów. Efektywniej jest przypomnieć sobie jak najwięcej z własnej pamięci – zdać sobie sprawę z tego czego nie pamiętamy i dopiero wtedy otworzyć notatki lub książkę i wyszukać czego nie pamiętamy. Istotny jest też czas powtórki – optymalnie jest przypominać daną informacje tylko wtedy gdy jest ona już blisko zapomnienia. O tym jak przewidzieć taki termin będzie mowa później.

2. Efektywne notatki

Notatki powinny być przejrzyste. Szybciej można je przeczytać i zrozumieć jeśli są czytelne, mają wyraźne akapity rozdzielające osobne zagadnienia, podkreślone główne pojęcia, użyte kolory i załączone rysunki pozwalające lepiej zrozumieć dane zagadnienie.

Jednak można pójść o krok dalej – wiemy, że nie myślimy literami ani zdaniami, lecz skojarzeniami, wśród których są głównie obrazy i dźwięki. Ponadto normalne notatki mają często dużo szczegółowych informacji – w detalach tracimy ogólne pojęcie o danym temacie – często brakuje mam spojrzenia z perspektywy. Aby nauczyć się nowych informacji należy je skojarzyć z tym co już wiemy – dlatego tak ważne jest ogólne spojrzenie na dany temat.

Przykładowa Mapa Pojęć,
wykonana programem Inspiration:
cmap

Mapy Pojęć (ang. Concept Maps)

Do podobnych wniosków doszedł Prof. Joseph D. Novak na Uniwersytecie Cornella w 1960 roku. Rezultatem badań Prof. Novaka nad efektywną reprezentacją wiedzy są Mapy Pojęć.

Mapy Pojęć są dwuwymiarowymi reprezentacjami pojęć i ich wzajemnych relacji ze sobą. Są pomocne w nauce ze zrozumieniem – widoczne relacje pomiędzy pojęciami pomagają w zrozumieniu i zapamiętaniu nowych faktów.

Wszędzie tam, gdzie występują skomplikowane struktury wiedzy (np. hypermedia, duże strony WWW, skomplikowane i długie dokumenty), gdzie trzeba przekazać komuś (np. uczniom, współpracownikom) złożone pomysły, Mapy Pojęć mogą okazać się pomocne.

Odnośniki (j. ang.)

Mapy Myśli (ang. Mind Maps)

"Mapy myśli" są popularną, spokrewnioną z Mapami Pojęć, techniką opracowaną przez Tony'ego Buzana jako sposób pomocy uczniom w robieniu notatek używając tylko słów-kluczy i obrazów. Tworzy się je szybciej niż tradycyjne notatki, a dzięki ich wizualnemu charakterowi łatwiej przegląda i zapamiętuje. Mapa myśli składa się z centralnego wyrazu-pojęcia. Naokoło centralnego wyrazu narysowanych jest od kilku do kilkunastu pojęć, które odnoszą się do środkowego pojęcia. Następne podgałęzie mają znowu od kilku do kilkunastu pojęć odnoszących się do sąsiadujących słów. Podobnie jest zorganizowana wiedza w naszym mózgu – poszczególne pojęcia ze sobą powiązane w podobny sposób. Gdy wypowiem słowo: "czekolada" skojarzyć Ci się może "jedzenie", "słodkość", itd. bo pojęcia te są ze sobą powiązane – tak samo jak na Mapie Myśli powiązane są ze sobą elementy.

Tony Buzan – autorytet w dziedzinie usprawniania pracy umysłowej.
Redagował "Journal of Mensa"
– periodyk międzynarodowego stowarzyszenia osób o najwyższym ilorazie inteligencji.
Napisał wiele książek (m.in. taki bestsellery jak "Rusz Głową", czy "Pamięć na zawołanie"),
wynalazł metodę na efektywne notatki – nazwał je Mapy Myśli (Mind Maps).

Wiemy, że nasz mózg nie zapamiętuje linearnie. Nie zapamiętuje literek, ale najpierw przetwarza je na obrazy, dźwięki (jeśli napisze: "plum!" to pomyślisz pewnie o dźwięku chlupiącej wody, nie o literkach P-L-U-M), zapachy lub inne bodźce. Mapy Myśli wykorzystują sposób działania naszej pamięci – skojarzenia, obrazy, dźwięki, zapachy, itp.

Tradycyjne notatki mają swoje wady: tracimy czas i energię na zapisywanie wielu zbytecznych słów. Notatki zabierają dużo czasu w przeglądaniu. Nie są na nich uwidocznione powiązania pomiędzy pojęciami, a brak kolorów i innych wizualnych cech nie pomaga w zapamiętaniu.

Przykładowa Mapa Myśli wykonana programem MindManager:
Przykładowa Mapa Myśli

Mapy Myśli odzwierciedlają sposób działania mózgu – organizacja Map Myśli przypomina sposób w jaki mózg organizuje pojęcia. Pamięć działa poprzez skojarzenia – każde pojęcie ma wiele połączeń z innymi. Mapy myśli pozwalają zaprezentować, na papierze, skojarzenia – przez co lepiej je zapamiętać. Mapy myśli zawierają tylko "słowa klucze" i "obrazy-klucze" (które kojarzą się z wieloma innymi informacjami), umożliwiając umieszczenie o wiele większej ilości informacji na pojedynczej stronie. Zastosowania Map Myśli:

Jak tworzyć Mapy Myśli:

Jeśli potrzebujemy zanotować szczegóły, Mapy Myśli nie zastąpią zwykłych notatek. Są jednak dobrym uzupełnieniem, dającym ogólne spojrzenie na dany temat.

Odnośniki:

3. Optymalne powtórki

powtórki

W roku 1885 Hermann Ebbinghaus opublikował wyniki swoich badań na temat pamięci. O ile mi wiadomo, jako pierwszy opisał "krzywą zapominania". Znając ten wykres możemy, w przybliżeniu, ocenić kiedy dana informacja będzie bliska zapomnienia.

Przybliżenie terminu zapomnienia tylko na podstawie tego wykresu nie jest dokładne. Na proces zapominania wpływ ma m.in. trudność materiału, znajomość danego materiału przed rozpoczęciem nauki i aktualna znajomość.

Częstość powtórek można wyliczyć (z pewnym przybliżeniem), ale dodatkowo częstość ta zależy od trudności danego materiału. Jednak istnieje na to rozwiązanie: program FullRecall, wykorzystujący sztuczną sieć neuronową która "uczy się" krzywej zapominania danej osoby i dostosowuje terminy powtórek do tempa nauki danej osoby. Dzięki programowi tracimy niezbędne minimum czasu na powtórki, które są wyznaczane na terminy w których dany materiał jest już bliski zapomnienia. (Powtórki są niezbędne! Nic nie pamiętamy "raz na całe życie". Ważne incydenty z życia pamiętamy dobrze, bo często sobie je przypominamy, nawet nieświadomie, choćby we śnie.)

Efekt? Na przestrzeni wielu lat nauki można zapamiętać znacznie więcej materiału spędzając mniej czasu na nauce. Przy krótkiej nauce (np. tydzień – przed sprawdzianem) nie uzyskamy tak ogromnych korzyści, wciąż jednak jest to bardziej efektywna nauka niż "wkuwanie" bez żadnego algorytmu powtórek.

Aktywne powtórki

Ślad pamięciowy jest wzmacniany mocno gdy aktywnie uda nam się przypomnieć sobie daną informacje. Jeśli zadasz sobie pytanie: "Czym są Mapy Myśli?" i spróbujesz przypomnieć sobie odpowiedź na to pytanie, skutecznie utrwalisz sobie odpowiedź na to pytanie (jeśli tylko sobie ją przypomnisz). Skuteczniej, niż gdybyś zamiast pytania i wysiłku włożonego w przypomnienie sobie, ujrzał od razu gotową odpowiedź. Program FullRecall wspiera aktywne powtórki i pomaga je używać (dzięki opcji "wskazówka") do pewnego stopnia nawet gdy nie pamiętamy odpowiedzi.

Jak wygląda praca z FullRecall

Program FullRecall

Po dłuższej nauce z programem część osób rezygnuje, gdyż wydaje się im, iż nauka z programem wcale nie jest efektywna. To błędne odczucie bierze się stąd, że na powtórkach są informacje, które albo bardzo ciężko sobie przypomnieć (bo są już bliskie zapomnienia), albo odpowiedź "wyleciała już całkiem z głowy" osobie uczącej się. A więc powtórki z materiału, który już nie pamiętamy sprawiają, że osoba ucząca się odnosi wrażenie, że nic się nie nauczyła. Ale właśnie na tym polega idea FullRecall: program nie będzie przypominał nam informacji, które jeszcze dobrze pamiętamy (to byłaby strata naszego czasu), i należy o tym pamiętać, by nie zrazić się trudnością powtórek!

Odnośniki:

Podsumowanie

"Wiedza o tym jak się uczyć jest najważniejszą umiejętnością w życiu." – Tony Buzan

Opisanych zostało tu kilka (mnemonika, efektywne notatki, optymalne powtórki) skutecznych metod optymalizujących naukę. Masowe informacje zalewają ekrany naszych monitorów, docierają do nas z książek, gazet, telewizji, radia, telefonów komórkowych. Ci, którzy są w stanie lepiej wykorzystać te informacje mają większe szanse na sukces i na łatwiejsze życie.

"Doświadczenie bez teorii jest ślepe, ale teoria bez doświadczenia jest czysto intelektualną grą." – Immanuel Kant

Wiedza z tego dokumentu, bez praktyki, jest niewiele warta – do pełnego nauczenia się mnemoniki trzeba zacząć ją używać, Aby w pełni nauczyć się robić efektywne notatki nie wystarczy przeczytać o Mapach Myśli i narysować jedną; dopiero doświadczenie sprawi, że zaczniesz efektywnie notować. Aby efektywnie korzystać z programu FullRecall nie wystarczy ogólna wiedza o FullRecall i zdobycie samego programu. Dopiero po jakimś czasie, gdy już zdobędziesz praktykę, będziesz w pełni efektywnie umieć korzystać z tego programu tworząc pytania i odpowiedzi w sposób optymalny. I tak ze wszystkim – oprócz informacji potrzebne jest doświadczenie. Podstawowe informacje, o metodach efektywniejszej nauki, już masz.

J. angielski:

Literatura

© 2002-2013 DC.

©2001-2013 DC